Financial Times: Τα πέντε πιο σημαντικά γεγονότα του 2013 ...

Τα 5 πιο σημαντικά γεγονότα του 2013 - Από τον Σνόουντεν στο... tapering

Στο τέλος κάθε έτους, προσπαθώ να αποτυπώσω ένα προσχέδιο ιστορίας καταγράφοντας αυτά που κατά τη γνώμη μου ήταν τα πέντε πιο σημαντικά γεγονότα των τελευταίων 12 μηνών. Ορισμένες από τις επιλογές μου για το 2013 υπήρχαν και το 2012. Ελπίζω αυτό να μη συμβαίνει λόγω πνευματικής τεμπελιάς, αλλά απλούστατα επειδή ο πόλεμος στη Συρία και η αναταραχή στην Αίγυπτο παραμένουν γεγονότα καθοριστικής σημασίας για την εποχή μας. Ενδεχομένως να έπρεπε να συμπεριλάβω και πάλι τις εντάσεις μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας – αλλά ακόμη κοχλάζουν και δεν έχουν οδηγηθεί σε πλήρη αναβρασμό.

Καταθέτω λοιπόν τη λίστα του 2013, αρχίζοντας με ένα πραγματικά νέο γεγονός που είχε παγκόσμιο αντίκτυπο:

1) Οι αποκαλύψεις Σνόουντεν: Οι λεπτομέρειες που αποκάλυψε ο Έντουαρντ Σνόουντεν για τις κατασκοπείες της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ – με την στήριξη της βρετανικής GCHQ- επέφεραν πραγματικά παγκόσμιο αντίκτυπο.

Ο κ. Σνόουντεν εμφανίστηκε αρχικά στο Χονγκ Κονγκ λίγες ημέρες πριν την Σινο-Αμερικανική σύνοδο όπου ο πρόεδρος Ομπάμα σκόπευε να ασκήσει πιέσεις στον πρόεδρο Ξι Ζιπίνγκ για τις κατηγορίες κυβερνο-κατασκοπείας. Στη συνέχεια ο κ. Σνόουντεν πήγε στη Μόσχα, δίνοντας στην ιστορία μία ρωσική πτυχή. Πολύ σύντομα οι αποκαλύψεις του έγιναν παγκόσμιες. Η πρόεδρος Ντίλμα Ρουσέφ της Βραζιλίας ακύρωσε την επίσκεψη της στην Ουάσιγκτον - για την οποία είχε παλέψει σκληρά - διαμαρτυρόμενη για την αμερικανική κατασκοπεία. Υπήρξε οργή στη Γερμανία καθώς αποκαλύφθηκε ότι οι ΗΠΑ παρακολουθούσαν ακόμη και το κινητό τηλέφωνο της Άνγκελα Μέρκελ. Οι πρωταθλητές της αμερικανικής οικονομίας – Google και Facebook – βρέθηκαν ενώπιον μία πραγματικής απειλής, καθώς ενεπλάκησαν στο σκάνδαλο.

Το κυριότερο είναι πως οι αποκαλύψεις Σνόουντεν ανάγκασαν τον κόσμο να σκεφθεί ξανά τις επιπτώσεις από την εποχή της πληροφορίας και την τομή μεταξύ εθνικής ασφάλειας και ιδιωτικής ζωής. Ως αποτέλεσμα, οι επιπτώσεις πιθανώς θα διαμορφώσουν τη δημόσια ζωή και πολιτική για πολλά χρόνια.

2) Η οργή για το tapering: Ο δικός μου τομέας είναι η γεωπολιτική. Έτσι, οι δικές μου λίστες των σημαντικών γεγονότων τείνουν να δίνουν έμφαση σε πολέμους, πραξικοπήματα και εκλογές. Το πλαίσιο για όλα αυτά τα πολιτικά δράματα όμως, δεν είναι άλλο από την κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας, η οποία τα τελευταία χρόνια διαμορφώθηκε από την πρωτοφανή νομισματική πολιτική που ακολούθησε η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ. Κάποια στιγμή όμως, η ποσοτική χαλάρωση θα τελειώσει και το μεγάλο ερώτημα είναι τι θα γίνει μετά. Θα αποδειχθεί ότι η θεραπεία που συνταγογράφησε ο κ. Μπερνάνκε ήταν μία εμπνευσμένη φαρμακευτική παρέμβαση η οποία έδωσε τη δυνατότητα στον ασθενή να συνεχίσει φυσιολογικά τη ζωή του; Ή μήπως η παγκόσμια οικονομία θα αντιδράσει σαν ναρκομανής που βιώνει στερητικό σύνδρομο; Ακόμη και η συζήτηση για χαλάρωση ή «tapering» των προγραμμάτων ρευστότητας προκάλεσαν αναταραχή στις αγορές το 2013 – αντίδραση που δεν ήταν διόλου ενθαρρυντική.

Όταν όμως, η Fed επανέλαβε το πείραμα στα τέλη του έτους, οι αγορές αντέδρασαν πολύ πιο ψύχραιμα. Πιθανότατα θα μάθουμε μέσα στους επόμενους 12 με 18 μήνες, εάν το “tapering” μπορεί πραγματικά να υλοποιηθεί ελεγχόμενα. Η μοίρα της παγκόσμιας οικονομίας και κατά συνέπεια – εμμέσως – της διεθνούς πολιτικής εξαρτώνται από αυτό.

Έτσι, μένω με τρία ακόμη γεγονότα για το 2013 – αν και οι υποψηφιότητες είναι πολύ περισσότερες. Σε προσωπικό επίπεδο, έχοντας δει από κοντά τις διαδηλώσεις στην πλατεία Γκεζί, δελεάζομαι να συμπεριλάβω την αναταραχή στην Τουρκία, η οποία πήρε νέα τροπή αυτό το μήνα με τη σύγκρουση ανάμεσα στον Ερντογάν και το κίνημα Γκουλέν. Δεν ξέρουμε όμως, ακόμη πως θα εξελιχθεί η κατάσταση ή ποιες θα είναι οι επιπτώσεις για την ευρύτερη περιοχή. Είναι πολύ νωρίς λοιπόν να κρίνουμε τις εξελίξεις στην Τουρκία.

Γεγονότα στις μεγαλύτερες δυνάμεις του πλανήτη – όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα – προφανώς έχουν μεγαλύτερη βαρύτητα. Είναι πολύ πιθανό η συνεδρίαση της τρίτης ολομέλειας στο Κομουνιστικό Κόμμα της Κίνας το Νοέμβριο να χαρακτηριστεί ιστορικό σημείο καμπής για την κινεζική οικονομική και πολιτική μεταρρύθμιση. Είναι όμως, ακόμη πολύ νωρίς για να ξέρουμε εάν τα μεγάλα λόγια θα οδηγήσουν και σε σημαντικές δράσεις. Στις ΗΠΑ, τα μεγαλύτερα πολιτικά γεγονότα της χρονιάς ήταν το κρατικό λουκέτο και η κακότεχνη επίθεση στη μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας (Obamacare).

Ένα άλλο ξαφνικό γεγονός που ακόμη όμως, δεν μπορούμε να κρίνουμε, είναι η απότομη φιλελεύθερη στροφή στην πολιτική του Βλαντιμίρ Πούτιν. Η απελευθέρωση του Μιχαήλ Χοντορκόφσκι και των Pussy Riot είναι ευπρόσδεκτες εξελίξεις τις οποίες οι περισσότεροι παρατηρητές ερμηνεύουν ως ξεκαθάρισμα του τοπίου προτού ξεκινήσουν οι Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες στο Σότσι. Η ερμηνεία αυτή είναι πιθανότατα σωστή. Ας ελπίσουμε όμως, ότι ο κ. Πούτιν θα μας εκπλήξει το 2014, φέρνοντας τη ρωσική πολιτική σε μία πιο ανοιχτή και φιλελεύθερη κατεύθυνση.

Σε ότι αφορά στην Ευρώπη, διχάζομαι ανάμεσα στην επανεκλογή της Άνγκελα Μέρκελ και την τελική πτώση του Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Ο κ. Μπερλουσκόνι αποτελούσε πλήγμα για την Ιταλία για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα που η τελική καταδίκη του από ιταλικό δικαστήριο κατά τέτοιο τρόπο που πιθανώς να τερματίζεται η πολιτική του σταδιοδρομία, ενδέχεται να αποτελεί ιστορική εξέλιξη. Η Ιταλία όμως, πραγματικά δεν αποτελεί σημαντικό πολιτικό παίκτη στην Ευρώπη, εν μέρει λόγω της κακής διακυβέρνησης που κληροδότησε ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Αντιθέτως, υπό τη διακυβέρνηση της Άνγκελα Μέρκελ, η Γερμανία ανέκυψε ως κυρίαρχη πολιτική και οικονομική δύναμη στην Ευρώπη.

3) Έτσι, η τρίτη μου επιλογή είναι η επανεκλογή της Άνγκελα Μέρκελ. Η Γερμανίδα καγκελάριος θα ξεκινήσει την τρίτη της θητεία με δημοσκοπήσεις που ο Μπαράκ Ομπάμα, ο Φρανσουά Ολάντ και ο Ντέβιντ Κάμερον θα ζήλευαν. Η επιτυχία της είναι επίσης αντίλογος σε όσους υποστηρίζουν ότι οι δυτικές δημοκρατίες είναι πλέον εγγενώς δυσλειτουργικές. Ελπίζω ότι αυτοί οι έπαινοι δεν θα εξελιχθούν σε... κατάρα για την κα. Μέρκελ το 2014.

Η Μέση Ανατολή εξακολουθεί να κυριαρχεί στην ειδησεογραφία. Η προκαταρκτική πυρηνική συμφωνία με το Ιράν μπορεί να εξελιχθεί σε γεγονός ιστορικής σημασίας. Ακόμη όμως, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε εάν η προσπάθεια θα στεφθεί με επιτυχία, οπότε δεν το συμπεριλαμβάνω στη φετινή λίστα.

Δεδομένου ότι ο πόλεμος στη Συρία έχει πλέον τραγικό απολογισμό που ξεπερνά τους 100.000 νεκρούς, θα πρέπει να είναι σε όλες τις λίστες των πιο σημαντικών γεγονότων της χρονιάς. Υπήρξε όμως, μία συγκεκριμένη τάση στη Συρία που χρειάζεται να ξεχωρίσει; Εάν η χρήση χημικών όπλων είχε οδηγήσει σε στρατιωτική παρέμβαση της Δύσης – όπως παραλίγο να γίνει – τότε θα ήταν ένα γεγονός που θα έπρεπε να σηματοδοτηθεί. Αντιθέτως όμως, επιλέγω…

4) Την ανάκαμψη του Μπασάρ αλ Άσαντ. Η συμφωνία της Συρίας να καταστρέψει το χημικό της οπλοστάσιο – που έγινε με στήριξη της συμμάχου Ρωσίας – παραδόξως ενίσχυσε τελικά τον κ. Ασάντ, καθιστώντας το συνομιλητή της διεθνούς κοινότητας. Εν τω μεταξύ, οι εξελίξεις στο πεδίο της μάχης φαίνεται πως έχουν ενισχύσει το καθεστώς τουλάχιστον σύμφωνα όρους πολεμικής προπαγάνδας. Η φρίκη της Δύσης στη βαρβαρότητα των μεθόδων του κ. Ασάντ τώρα εξισορροπείται από το φόβο αύξησης της ισχύος των τζιχαντιστών στο κίνημα της αντιπολίτευσης. Αν και οι ΗΠΑ επιμένουν ότι για να υπάρξει πολιτικός διακανονισμός θα πρέπει να απομακρυνθεί ο κ. Ασάντ, το μέχρι πρότινος αδιανόητο – ότι ο κ. Ασάντ θα επιβιώσει τον πόλεμο ως πρόεδρος της Συρίας – τώρα δείχνει σαφώς πιθανό.

5) Το πραξικόπημα στην Αίγυπτο: Νομίζω ότι πλέον μπορούμε να δεχθούμε ότι η ανατροπή της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Αίγυπτο – ακόμη και εάν είχε ευρεία λαϊκή στήριξη – ήταν πράγματι στρατιωτικό πραξικόπημα. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει εάν η άνοδος του Στρατηγού Σίσι και των συν αυτώ σηματοδοτεί το τελικό στάδιο στις πολιτικές ανακατατάξεις που ξεκινήσαν με την ανατροπή του προέδρου Μουμπάρακ. Είμαι όμως, αρκετά βέβαιος, ότι τα πραξικόπημα της Αιγύπτου σήμανε και το τέλος του ονείρου που είχε το μεγαλύτερο αραβικό έθνος – και γενικότερα ο αραβικός κόσμος – για μία φιλελεύθερη δημοκρατία. Για το λόγο αυτό, οι εξελίξεις στην Αίγυπτο συγκαταλέγονται στην λίστα των 5 σημαντικότερων γεγονότων της χρονιάς.

Ας ελπίσουμε ότι το 2014 θα μπορέσω να σχηματίσω μία λίστα με θετικές ειδήσεις: μία πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, την ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας, τη χαλάρωση των εντάσεων μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας, μία ειρηνευτική συμφωνία ανάμεσα σε Ισραήλ και Παλαιστινίους και τη νίκη της Αγγλίας στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της Βραζιλίας.