ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΓΡΑΜΜΟ ΤΟΝ ΑΠΡ 1949 ...

ΟΙ ΘΥΣΙΕΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΛΑΜΒΑΝΟΥΝ
ΚΑΠΟΙΟΙ ΤΑΞΙΔΑΚΙΑ ΑΝΑ ΤΑΣ...ΕΥΡΩΠΑΣ ΚΑΙ ΑΜΕΡΙΚΗ...

VΙΙ ΜΕΡΑΡΧΙΑ
ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ ΤΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ ΜΑΧΩΝ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΟΥ
Λαμβάνεται ως βάσις των τελευταίων γεγονότων του ΓΡΑΜΜΟΥ η 1η Απριλίου καθ’ ην παρέχονται αι πρώται ενδείξεις της συμμοριακής ενέργειας
Ι. ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ ΤΗΣ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ την 1ην Απριλίου
Αι δυνάμεις της Μεραρχίας κατά την ημέρα ταύτην ευρίσκοντο κατατμημέναι εις τα δύο άκρα του τομέως της απέχοντα αλλήλων κατά 250 χιλ. ήτοι εις ΓΡΑΜΜΟΝ και ΑΧΕΛΩΟΝ ως κάτωθι:
ΓΡΑΜΜΟΣ
75 Ταξιαρχία: (582,584,628 Τ.Π.) Σ.Δ. ΠΥΡΣΟΓΙΑΝΝΗ κατέχουσα την μετώπην του τομέως με κέντρα αντιστάσεως:
-ΑΣΗΜΟΧΩΡΙ: Διοίκησις και Διλοχία 584 Τ.
-ΚΑΝΑΛΙΑ: Διλοχία 584 Τ.
-ΠΡ. ΗΛΙΑΣ ΟΞΥΑΣ: Λόχος 582 Τ.
-ΘΕΟΤΟΚΟΣ: Διοίκησις 582 και Λόχος τούτου.
-ΠΑΤΩΜΑ:Διλοχία 582
-ΚΑΝΤΖΙΚΟΝ: Διοίκησις και Διλοχία 628
-ΚΟΥΤΣΟΥΡΟ: Μικτή Διλοχία 628 και 593 Τ.
-ΠΥΡΣΟΓΙΑΝΝΗ: Λόχος 628 ως εφεδρεία.
74 Tαξιαρχία: (627,629 Τ.Π. και 16 Ε.Τ.Π.) Σ.Δ. ΚΟΝΙΤΣΑ έχουσα εν εφεδρεία το 627 Τ.Π. (Εις διάθεσιν Μεραρχίας) και Διλοχίαν του 629 και διά των υπολοίπων δυνάμεων κατέχουσα:
-Το ΚΕΡΑΣΟΒΟΝ
-Τον ΚΛΕΦΤΗΝ
-Την Γέφυρα ΜΠΟΥΡΑΖΑΝΙ
-Το ΛΥΚΟΜΟΡΟΝ και την ΓΟΡΙΤΣΑ
Τα ανωτέρω Κ. αντιστάσεως και Σ.Σ. είναι οργανωμένα με πολυβολεία, συρματοπλέγματα, ναρκοπέδια, και εγκαταστάσεις ανδρών και κτηνών.
ΑΧΕΛΩΟΣ:
Την 30ην Μαρτίου έληξεν η μάχη του ΑΧΕΛΩΟΥ εις ην συμμετέσχον αι κάτωθι δυνάμεις της Μεραρχίας.
76 Ταξιαρχία: (581, 611, 625 Τ.Π.) έχουσα υπό τας διαταγάς της και το 583 Τ.Π.
40 Ε.Σ.Π.: (8, 66, 87 Ε.Τ.Π.)
και αίτινες από της 31 Μαρτίου κινούνται προς ΒΟΥΛΓΑΡΕΛΙ και ΑΡΤΑ πλην των Ελαφρών Ταγμάτων και του 611 Τ.Π. άτινα εν συνεχεία επιχειρούσι εις περιοχήν Ακώς ΜΥΡΟΦΥΛΛΟΥ.
ΙΙ. ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΙ
Η διάταξις των συμμοριτών εις ΓΡΑΜΜΟΝ είναι η εξής την 1ην Απριλίου:
-Σ.Δ. ΥΙΙΙης Κ.Σ. Μεραρχίας εις ΡΟΜΠΟΛΟ ΔΑΣΟΣ
-137 Ταξ. ΦΩΚΑ περιοχήν ΨΩΡΙΑΡΙΚΑ – ΤΣΑΡΝΟ.
-139 Ταξ. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ περιοχήν ΠΛΗΚΑΤΙ – ΛΙΟΚΟΥ
-157 Ταξ. ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ περιοχήν ΤΑΜΠΟΥΡΙ – ΜΠΟΥΧΕΤΣΙ
Από της αυτής αρχίζει αναφαινόμενη η απειλή κατά του ΓΡΑΜΜΟΥ.
Ούτω:
-Ο ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ μετά της Ταξιαρχίας του ευρίσκεται εις ΦΙΛΙΠΠΑΙΟΥΣ.
-Την νύκτα της 31-1 Απριλίου προβάλεται ισχυρώς η ΑΛΕΒΙΤΣΑ και οι συμμορίται (16 Ταξιαρχία) διεισδύουν εις περιοχήν ΨΩΡΙΑΡΙΚΑ.
-Ενδείξεις τινές περί της 108 Ταξ. Μη εξακριβούμενα.
Η εντύπωσις της Μεραρχίας είναι ότι πρόκειται περί εφαρμογής παλαιού σχεδίου των συμμμοριτών (πληροφορίαι Μεραρχίας 23-2-49) ότι δηλαδή πρόκειται περί εισόδου και της ΙΧης Κ.Σ. Μεραρχίας εις ΓΡΑΜΜΟΝ με απώτερον σκοπόν την αντικατάστασιν της ΥΙΙΙης και ώθησιν ταύτης προς ΜΟΥΡΓΚΑΝΑΝ.
ΙΙΙ. ΠΡΟΚΑΤΑΡΤΙΚΑ ΜΕΣΑ
Βάσει της ανωτέρω περί του εχθρού αντυπώσεως η Μεραρχία λαμβάνει από πρωίας της 1ης Απριλίου τα κάτωθι μέτρα:
-Θέτει εν συναγερμώ τας 75 και 74 Ταξιαρχίας
-Διατάσσει την 74 Ταξιαρχίαν να καταλάβη διά του εφεδρικού Τάγματος (627) το ΤΑΜΠΟΥΡΙ
-Αναφέρει εις το Σ. Στρατού σχετικώς και εξουσιοδοτείται παρ’ αυτού διά την άνευ περιορισμού χρησιμοποίησιν των δυνάμεων της ΑΧΕΛΩΟΥ.
-Διατάσσει το 583 Τ.Π. να κινηθή αυθημερόν προς ΙΩΑΝΝΙΝΑ και την 76 Ταξ. να εξέλθη το δυνατόν ταχύτερον εκ του ΑΧΕΛΩΟΥ προς την αμαξιτήν ΒΟΥΛΓΑΡΕΛΙ - ΑΡΤΑ ίνα και αυτή κινηθή προς Βορράν.
-Συγκεντρώνει άπαντα τα απαιτούμενα μεταφορικά μέσα διά προβλεπόμενας εντατικάς μεταφοράς από ΒΟΥΛΓΑΡΕΛΙ προς ΓΡΑΜΜΟΝ.
Εκ των ανωτέρω διαταχθέντων μέτρων εξετελέσθη πλημμελώς, η κατάληψις του ΤΑΜΠΟΥΡΙ υπό του 627 Τ.Π. (Τάγμα Παπαδογιώργος)
Το Τάγμα τούτο έφθασε την εσπέραν της 1ης Απριλίου εις ΤΑΜΠΟΥΡΙ όπερ ήτο εισέτι κενόν εχθρού και αντί να σπεύση να το καταλάβη εστάθμευσεν νοτίως τούτου 1000-1500 μ. εις υπήνεμον μέρος και ίνα παραμείνωσι οι άνδρες εις την χιόνα κατά την διάρκεια της νυκτός.
Την πρωίαν ότε το Τάγμα επεχείρησεν να ανέλθη εις ΤΑΜΠΟΥΡΙ εύρε εχθρόν εγκατεστημένον επ’ αυτού.
Το 583 Τάγμα έφθασε το εσπέρας εις ΙΩΑΝΝΙΝΑ ένθα και εστάθμευσεν.
ΙV. ΕΞΕΛΙΞΙΣ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ 2α ΑΠΡΙΛΙΟΥ
Από πρωΐας της 2ας Απριλίου αρχίζει η επίθεσις των Κ.Σ. με ιδιάζουσαν σφοδρότητα εις ΑΣΗΜΟΧΩΡΙ και ΚΑΝΤΖΙΚΟΝ εν χρόνω εις ΤΑΜΠΟΥΡΙ - ΓΥΦΤΙΣΣΑ - ΜΠΟΛΙΑΝΑ άτινα έχουσι προκαταληφθή υπό του εχθρού διεξάγονται σφοδρές επιθέσεις των ημετέρων προς απώθησιν τούτου και ανακατάληψιν των.
Το Τ.Σ. της Μεραρχίας μετεκινήθη αμέσως διά ΚΟΝΙΤΣΑΝ ένθα και έφθασε τας μεσημβρινάς ώρας της 2ας Απριλίου.

ι. Γεγονότα ΑΣΗΜΟΧΩΡΙΟΥ
α) Η Διλοχία 584 Τ.Π. η αμυνόμενη τούτου προσεβλήθη κατά τας πρώτας ώρας της 2ας Απριλίου πανταχόθεν και εξ ΑΛΒΑΝΙΚΟΥ εδάφους και εκράτησε όλα τα Σ. Στηρίγματος μέχρι της 10ης ώρας περίπου.
Ακολούθως ο Διοικητής αυτής Ταγμ. ΒΑΛΑΣΗΣ κόψας κάθε επαφήν μετά τας Ταξ/ρχίας συνεκέτρωσε, ως διασωθέντες στρατιώται καταθέτουν, ολόκληρον την δύναμιν του περί τον Σ.Δ. του Τάγματος εις ΑΣΗΜΟΧΩΡΙ και προσεπάθησε να αντιμετωπίση ούτω την κατάστασιν.
Η Ταξιαρχία στερούμενη οιασδήποτε επαφής μετ’ αυτού προσεπάθησε διά περιπόλων και συνδέσμων να έλθη εις επαφήν.
Συνέπεια όμως της παρουσίας παντού γύρω του ΑΣΗΜΟΧΩΡΙΟΥ δυνάμεων εχθρικών, ουδεμία των προσπαθειών τούτων επέτυχε. Αι προσπάθειαι αυταί επαναλήφθησαν και βραδύτερον αλλ’ άνευ αποτελέσματος και πάλιν.
Από τους διασωθέντας πληροφορούμεθα ήδη ότι από των πρώτων απογευματινών ωρών της 2 Απριλίου η διλοχία διελύθη με δυνηθείσα να ανθέξη εις τας αλλεπάλληλους εχθρικάς επιθέσεις δύο Ταξιαρχιών ουδέ να διασπάση τον κλοιόν και να συμπτυχθή προς ΠΥΡΣΟΓΙΑΝΝΗ, πλην της Διμοιρίας ΠΤΕΤΣΙΟ ήτης συμπτυσσομένη κατόπιν διαταγής του Τάγματος προς ΑΣΗΜΟΧΩΡΙ και μη δυνηθείσα να ενωθή μετά της Διλοχίας λόγω παρεμβολής εχθρικών δυνάμεων, κατόρθωσε την επομένην να συμτυχθή συγκεντρωμένη προς ΠΥΡΣΟΓΙΑΝΝΗ.
β) Η Ταξιαρχία δεν ήτο εις θέσιν να ενισχύση την Διλοχίαν ΑΣΗΜΟΧΩΡΙΟΥ, διότι δεν είχεν την δυνατότητα.
Επί ΠΡΟΦ ΗΛΙΑ ΠΥΡΣΟΓΙΑΝΝΗΣ, εις μόνον Λόχος του 628 διετίθετο διά την κάλυψιν της ΠΥΡΣΟΓΙΑΝΝΗΣ, ήτος κατά την νύκτα 1-2 προσεβλήθη ομοίως.
Αι δυνάμεις ΚΑΝΤΖΙΚΟΥ ηγωνίζοντο. Αι τοιαύται προγεφυρώματος Β. ΣΑΡΑΝΤΑΠΟΡΟΥ ετήρουν τας θέσεις των εν αναμονή εχθρικής επιθέσεως. Το 627 Τάγμα, εφεδρικό της Μεραρχίας, είχε διατεθεί από της προηγουμένης διά την κατάληψιν ΤΑΜΠΟΥΡΙ και ήδη της εω της 2 Απριλίου ευρίσκετο εν επαφή μετά του εχθρού. Ομοίως διαθέσιμα τμήματα του 629 Τ. δυνάμεως διλοχίας περίπου, από της έω της ιδίας ημέρας εν επαφή επί ΜΠΟΛΙΑΝΑΣ - ΓΥΦΤΙΣΑΣ.
Αι λοιπαί δυνάμεις της Μεραρχίας εις κοιλάδα ΑΧΕΛΩΟΥ πλην 583 Τ. κινουμένου από πρωΐας εν τάχει από ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ προς ΚΟΝΙΤΣΑΝ.
Η Μεραρχία δεν δύναται κατά συνέπειαν να ψέξη την Ταξ/ρχίαν διά την μη ενίσχυσιν του ΑΣΗΜΟΧΩΡΙΟΥ.
Αν η αντίστασις συνεχίζετο, ως τούτο συνέβη αλλαχού του μετώπου της Μεραρχίας, η ενίσχυσις της Διλοχίας ΑΣΗΜΟΧΩΡΙΟΥ ήτο δυνατή.
Δυστηχώς τούτο δεν συνέβη. Ο Δ/της του Τάγματος διέταξε σύμπτυξιν του Σημείου Στηρίγματος προς τον Σ.Δ. του από πρωίας της 2ας Απριλίου άγνωστον διά τι. Αποδυθείς ούτω εις αγώνα επί ανοικτού πεδίου, με εχθρόν κατά πολύ ιχυρότερον του, ηττήθη.
Είναι βεβαιωμένον ότι αυτός και ο Υπασπιστής του, το απόγευμα της 2ας Απριλίου, ηυτοκτόνησαν ίνα μη αιχμαλωτισθώσι.
ιι. Γεγονότα ΚΑΝΤΖΙΚΟ
Ταυτοχρόνως με την προσβολήν ΑΣΗΜΟΧΩΡΙ προσεβλήθη και το ΚΑΝΤΖΙΚΟ, κατεχόμενον υπό του 628 Τ.Π. (μείον Διλοχία) και οργανωμένον ισχυρώς.
Υπό του σχεδίου αμοιβαίας συνδρομής ΥΙΙΙης και Ιης Μεραρχιών, προεβλέπετο η άμεσος επέμβασις υπέρ ΚΑΝΤΖΙΚΟ του εις ΕΠΤΑΧΩΡΙ ευρισκομένου 593 Τ.Π.
Η Μεραρχία υπέμνησεν τούτο εις την 1ην Μεραρχίαν διά του υπ’ αριθ. 237/2.4.49 σήματος της 0800 ώρας.
Το Τάγμα τούτο έδειξεν μίαν ατολμίαν και μίαν αδράνειαν εγκληματικήν.
Χωρίς να συναντήση ουδεμίαν αντίστασιν καθ’ οδόν, περιωρίσθη να σταθμεύση την εσπέραν της 2ας Απριλίου Ανατολικά ΦΛΙΑΜΑΣ, εν ω χρόνω ο αγών εμαίνετο τόσον εις ΤΑΜΠΟΥΡΙ όσον και εις ΚΑΝΤΖΙΚΟΝ.
Ως δε διαπιστούται εξ ομολογίας του Διοικητού 628 Τάγματος Αντ/ρχου Γροσομανίδη, ο Διοικητής του 593 Τ. ήλθεν εις επαφήν μετά τούτου από της πρώτης ημέρας και εις επίκλησιν του να σπεύση εις ΚΑΝΤΖΙΚΟΝ, απήντησεν «καλά μη βιάζεσαι».
Ουδεμία έγκαιρος βοήθεια άλλοθεν ήτο δυνατή διά το ΚΑΝΤΖΙΚΟΝ, ειμή μόνον η εξ Ανατολών. Δι’ όπερ και η συνεχή ώθησις και αναζήτησις του 593 Τ. υπό της Μεραρχίας, ως εμφαίνεται εκ των συννημένων σημάτων της.
Ήλπιζεν επίσης η Μεραρχία εις την ταχείαν επέμβασιν της υπ’ αυτήν υπαχθείσης από της 3ης Απριλίου 77 Ταξ/ρχίας, αλλά η παρουσία ταύτης εις το πεδίον της μάχης εβράδυνε, εκδηλωθείσα την 6ην Απριλίου, οπότε το ΚΑΝΤΖΙΚΟΝ είχεν υποκύψει.
Η ώθησις και της Ταξ/ρχίας ταύτης υπό της Μεραρχίας εμφαίνεται εις τα συννημένα σήματα.
Από τα πλησιόχωρα προς το ΚΑΝΤΖΙΚΟΝ Κ. Αντιστάσεως ΤΑΜΠΟΥΡΙ - ΠΑΤΩΜΑ δεν ήτο δυνατή ουδεμία ενίσχυσις, διότι το μεν πρώτον, αμέσως μετά την υφ’ ημών κατάληψιν του, εδέχετο συνεχείς λυσσαλέας αντεπιθέσεις, το δε δεύτερον συνεκράτει έναντι του ολόκληρον Ταξιαρχίαν (την 16ην).
Και ούτω η φρουρά του ΚΑΝΤΖΙΚΟ αφού αντέσχε ηρωϊκότατα πλέον των 48 ωρών, επενεγκούσα σοβαρώτατας απώλειας εις τον εχθρόν, συνεπτύχθη τελικώς εις ΚΟΥΤΣΟΥΡΟ.
ιιι. Υψ. 1700
Το ΤΑΜΠΟΥΡΙ κατελήφθη υφ’ υμών τας απογευματινάς ώρας της 3ης Απριλίου και εν συνεχεία ώθησαν τμήματα εκ τούτου (Λόχος) προς κατάληψιν ΓΥΦΤΙΣΑΣ. Τα τμήματα ταύτα διήλθον από το 1700, επετέθησαν κατά της ΓΥΦΤΙΣΑΣ και την κατέλαβον την πρωΐαν της 5ης Απριλίου. Επί του 1700 ουδεμία εχθρική κίνησις την 4ην και 5ην Απριλίου.
Ουδείς λόγος όθεν διασποράς δυνάμεων διά κατάληψιν σημείων εις α ουδέ ίχνος εχθρού υπήρχε. Ήσαν άλλαι ανάγκαι επιτακτικώτεραι διά την χρησιμοποίησιν των δυνάμεων της Μεραρχίας.
Το ΤΑΜΠΟΥΡΙ εδέχετο συνεχείς λυσσαλέας αντεπιθέσεις. Το δε εις την ΤΑΜΠΟΥΡΙ υπήρχον 593 Τ.Π. διετέθη από της 5ης Απριλίου προς την κατεύθυνσιν 1642-1526, και δεχθέν ελάχιστα πυρά από το 1526 ανεστράφη προς ΤΑΜΠΟΥΡΙ, απρόθυμον και ανίκανον διά την ελαχιστότατην ενέργειαν αλλά και διά την αυτασφάλειαν του ( διά το ζήτημα τούτο υπεβλήθη μύνησις εις το Διοικητήν του Τάγματος, υπό του Διοικητού της 74 Ταξιαρχίας).
Ο εχθρός, επωφεληθεί της αδικαιολογήτου αποχωρήσεως από το 1526 και το 1642 του 593 Τ. ωθήθη προς 1642 και εκείθεν προς 1700 κατά την ημέραν της 5ης και νύκτα 5-6.
Την εσπέραν της 6ης εισήλθεν εις τον τομέα της Μεραρχίας το 105 Τ. της 77 Ταξ. όπερ διετάχθη να ενεργήση την επομένην από ΤΑΜΠΟΥΡΙ προς ΓΥΦΤΙΣΑΝ και εκείθεν να αχθή εις την διάθεσιν της 75 Ταξ/ρχίας ήτις επιέζετο ισχυρώς εις το προγεφύρωμα βορείως ΣΑΡΑΝΤΑΠΟΡΟΥ.
Το Τάγμα τούτο εξετράπη της κατευθύνσεως του αρχικώς, επανεφέρθη όμως αμέσως και μετά ατόνους προσπάθειας ουδέν κατώρθωσεν κατά την διάρκειαν της 7ης κατά του 1700.
Την επομένην, 8ην, διατάχθησαν αμφότερα Τα Τάγματα της 77 να ενεργήσουν,
-το μεν προς 1700, επαναλαμβάνον την προσπάθειαν του
-το δε 612 προς υψ. 1642 - 1526.
Η ενέργεια των Ταγμάτων τούτων συνετονίσθη υπό της 74 Ταξ/ρχίας, διότι δεν είχεν εισέτι αφιχθή εις το πεδίον της μάχης το Στρατηγείον της 77 και το τρίτον Τάγμα της.
Άτονοι αι ανωτέρω ενέργειαι και των δύο τούτων Ταγμάτων, ου μόνον, αλλά ουδέ και την επαφήν ετήρησαν, επανακάμψαντα αμφότερα εις ΤΑΜΠΟΥΡΙ το εσπέρας.
Η Μεραρχία αφήρεσε την Διοίκησιν και των δύο Διοικητών Ταγμάτων τη εγκρίσει και του ΣΣ.
Η ώθησις των Ταγμάτων τούτων υπό της Μεραρχίας εμφαίνεται εις τα συννημένα σήματα.
Από της 9ης αφίχθη ο Ταξ/ρχος, το Στρατηγείον της 77 και το τρίτον Τάγμα της, οπότε ανελήφθη ο συντονισμός και η ενέργεια των εκεί Μονάδων κατά 1700 και της κορυφογραμμής νοτίως προς ΚΑΝΤΖΙΚΟΝ και την 18ην ο χώρος ούτος εξεκαθαρίσθη κατά το γνωστόν τρόπον.
ιυ. Γεγονότα ΠΥΡΓΟΥ
Υπομιμνήσκεται δι’ ολίγων η κατάστασις της 2ας Απριλίου:
-Από πρωίας επιθέσεις του εχθρού εις τας πτέρυγας της διατάξεως μας εις ΚΑΝΤΖΙΚΟΝ και ΑΣΗΜΟΧΩΡΙ.
-Ταυτόχρονος εκχιονισμός του αυχένος μεταξύ ΚΑΜΕΝΙΚ και ΓΚΟΛΙΟ και πληροφορία διεισδύσεως εκ των ανωτέρω κατευθύνσεως από την ΑΛΒΑΝΙΑΝ μικροομάδων προς κατεύθυνσιν ΠΥΡΓΟΥ.
-Επίθεσις των ημετέρων προς ανακατάληψιν της κορυφογραμμής ΜΠΟΛΙΑΝΑ - ΓΥΦΤΙΣΑ - ΤΑΜΠΟΥΡΙ.
Καταφανές όθεν το σχέδιον του εχθρού από της πρώτης στιγμής.
Τούτο συνίστατο δηλαδή:
«Εις κυκλοτερείς σφοδράς επιθέσεις των εις τας πτέρυγας της διατάξεως μας Κ. Αντιστάσεως (ΑΣΗΜΟΧΩΡΙ - ΚΑΝΤΖΙΚΟ) μέχρι τελείας συντριβής των με ταυτόχρονον και ταχύτατην ώθησιν ισχυρών συγκροτημάτων εκ ΔΥΣΜΩΝ (ΑΛΒΑΝΙΑΣ) και Ανατολών (ΣΑΜΑΡΙΝΑΣ) προς κατάληψιν της γενικής γραμμής ΤΑΜΠΟΥΡΙ - ΜΠΟΛΙΑΝΑ - ΠΥΡΓΟΣ - ΚΑΜΕΝΙΚ και αποκοπήν ούτω των ως της ανωτέρω γραμμής δυνάμεων μας.»
Επομένως δι’ ημάς το πρόβλημα ήτο απλούν προς αντιμετώπισιν της καταστάσεως:
-Σταθερά και επιμόνος άμυνα των εις τας πτέρυγας και μέτωπον ημετέρων Κ.Δ. επί τω σκοπώ τριβής του εχθρού και αγγιστρώσεως πλειστέρων δυνάμεων του.
-Διάνοιξις πάση θυσία του φράγματος εις το ύψος ΜΠΟΛΙΑΝΑ - ΠΥΡΓΟΣ διά την επικοινωνίαν μετά των βορείως τούτου μαχόμενων δυνάμεων μας.
Προελήφθη και αντιμετωπίσθη εγκαίρως η προσπάθεια του εχθρού εις το Ανατολικόν σκέλος του φράγματος (ΤΑΜΠΟΥΡΙ - ΜΠΟΛΙΑΝΑ) διά των υπαρχουσών επί τόπου εφεδρειών (1½ Τάγμα).
Δεν προεβλέφθη η άμεσος αντιμετώπισις του εχθρού εις το Δυτικόν σκέλος (ΚΑΜΕΝΙΚ - ΠΥΡΓΟΣ), διότι δεν εφαντάσθημεν ότι ήτο δυνατόν ολόκληρος Ταξ/ρχία να εισήρχετο από το Αλβανικόν έδαφος.
Αλλά και αν τούτο προεβλέπετο, αι επί τόπου δυνάμεις θα ήσαν ανεπαρκείς διά την άμεσον, αποτελεσματικήν και ταυτόχρονον αντιμετώπισιν αμφοτέρων των σκελών του εχθρικού φράγματος.
Αφού εστομώθη από πρωίας σχεδόν της 2ας επέκτασις του εχθρού από Ανατολών προς Δυσμάς (ΤΑΜΠΟΥΡΙ - ΜΠΟΛΙΑΝΑ) υπελείπετο διά την επίτευξιν της επικοινωνίας μετά των εις ΠΥΡΣΟΓΙΑΝΝΗΝ δρωσών δυνάμεων ειμή η αντιμετώπισης του δυτικού σκέλους του φράγματος εις ΠΥΡΓΟΝ.
Ήτο αγών δρόμου, αγών προκαταλήψεως σημείων μέχρι ου στερρεωθή η κατάστασις διά να έλθη είτα η σειρά των συντονισμένων και μεθοδικών ενεργειών.
Άλλωστε, ως προαναφέρθη, δυνάμεις επί τόπου δεν υπήρχον: ανεμένετο η τμηματική των άφιξις εκ του ΑΧΕΛΩΟΥ.
Το πρώτο αφιχθέν Τάγμα ήτο το 583 όπερ και ερρίφθη αμέσως εις τον αγώνα επί τω σκοπώ απωθήσεως του εχθρού εκ του ΣΑΡΑΝΤΑΠΟΡΟΥ εις το ύψος ΣΤΡΑΤΣΑΝΗΣ προς τα υψώματα ΠΥΡΓΟΥ και εν συνεχεία προς κατάληξιν τούτου.
Το Τάγμα τούτο με την ορμητικότητα που το διακρίνει, κυριολεκτικώς «Έπεσε με τα μούτρα» από της 14ης ώρας της 2ας εις τον αγώνα και επέτυχεν μέχρι εσπέρας ού μόνον να εκκαθαρίση τον ΣΑΡΑΝΤΑΠΟΡΟΝ, αλλά και να απωθήση τον εχθρόν μέχρι του τριγωνομετρικού 1395 του ΠΥΡΓΟΥ.
Το Τάγμα τούτο εν στενή επαφή μετά του εχθρού επί του υψ. 1395 (ΠΥΡΓΟΣ) ηγωνίζετο μόνο πλέον των τριών ημερών διότι, το αμέσως μετά τούτο 581 Τ. (εσπέρας 2ας Απριλίου) ήτο ανίκανον δι’ επιθετικάς ενέργειας ως εκ της μεγάλης κοπώσεως ήν είχε (είχε 40 άνδρας ασθενείς εκ πυρετού λόγω κοπώσεως) διατεθέν ως εφεδρεία της Μεραρχίας με την στατικήν αποστολήν της καλύψεως του Πυρκου εις γέφυραν ΜΠΕΛΕΥ (Άκως του χώρου δράσεως του 583).
Ούτω προέκυψαν αι σοβαραί απώλειαι εις το Τάγμα τούτο .Έαν η ενέργεια του Τάγματος τούτου και η ώθησις του εν γένει δεν ήτο οία υπήρξεν, ο εχθρός θα εξακολουθούσε επί μακρόν να έχη υπό τον έλεγχον του την οδόν προς ΠΥΡΣΟΓΙΑΝΝΗΝ και την γέφυραν ΒΟΥΡΚΟΠΟΤΑΜΟΥ και θα ήτο αδύνατος η ώθησις των δύο Ταγμάτων (625 και 611) την 3ην και 4ην του μηνός προς την 75 Ταξ/ρχίαν, ήτις από της 3ης του μηνός εδέχετο επιθέσεις εις ΠΥΡΣΟΓΙΑΝΝΗΝ και ΠΡΟΦ ΗΛΙΑΝ ΟΞΥΑΣ και εκλονίζετο σοβαρώς.
Εν συνεχεία, το 583 Τάγμα την 6ην Απριλίου ωθηθέν προς βελτίωσιν των θέσεων του, επέτυχεν την κατάληψιν του υψ. 1395. Η Μεραρχία διά την εκμετάλευσιν της επιτυχίας ταύτης και εδραίωσιν της επί ΠΥΡΓΟΥ, έθεσεν αμέσως το 581 Τ. και 572 (45 Ταξ.) υπό τας διαταγάς του Διοικητού της 76 Ταξ/ρχίας.
Δεν διετηρήθη ο υψ. 1395 υπό του 583 ειμή μόνον ώρας τινάς, διότι ο εχθρός ήρχισεν αμέσως αντεπιθέσεις και ούτω αρχίζει πλέον ο αγώνας των Τριών Ταγμάτων υπό την Διοίκησιν της 76 Ταξ. συνεχής με αποτέλεσμα την ελαφράν βελτίωσιν των θέσεων μας επί ΠΥΡΓΟΥ.
Την 10 Απριλίου διατίθεται και η Α.Μ.Κ. διά την κατάληψιν του ΠΥΡΓΟΥ.
Προηγήθησαν αι σχετικαί αναγνωρίσεις και καθωρίσθη εκτέλεσις της επιχειρήσεως την νύκτα 11-12 (ως σχετικαί διαταγαί της Μεραρχίας).
Η Μοίρα εξόρμησεν την 0500 ώραν από την γραμμήν επαφής ήτις δεν υφίστατο του εχθρού ειμή μόνον 100 μ.
Έπεσαν αμέσως εις τα πολ/λεια πλην όμως ετραυματίσθησαν ταυτοχρόνως ο Διοικητής ταύτης Ταγ/ρχης Ζαφειρόπουλος, ο Υποδ/της και τινές Αξ/κοι, έκτοτε έχασε την συνοχήν της πράγμα όπερ επέδρασε σοβαρώς διά την ολοκλήρωσιν του ΠΥΡΓΟΥ.
ΙV. ΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΩΝΟΣ - ΑΝΑΜΙΞΙΣ ΜΟΝΑΔΩΝ
Ως προαναφέρθη, τα τέσσερα εκ των εννέα Ταγμάτων της Μεραρχίας την 1ην Απριλίου ευρίσκοντο, το μεν 583 εις ΙΩΑΝΝΙΝΑ, τα δε άλλα τρία, ήτοι ολόκληρος η 76 Ταξ/χία, εις ΑΧΕΛΩΟΝ.
Η Μεραρχία ήρξατο αμέσως εσπευσμένων μεταφορών προς ΚΟΝΙΤΣΑΝ:
Ούτω:
-Την ημέραν της 2ας Απριλίου εκινούντο ταυτοχρόνως δύο Τάγματα, το μεν εξ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ (583) το δε εξ ΒΟΥΛΓΑΡΕΛΙΟΥ (581)
-Την νύκτα της 2-3 Απριλίου εκινείτο εκ ΒΟΥΛΓΑΡΕΛΙΟΥ το Στρατηγείον της 76 Ταξ. και το 625.
-Την 3ην Απριλίου ήρξατο η κίνησις του 611 Τάγματος εκ ΒΟΥΛΓΑΡΕΛΙΟΥ.
-Από της 4ης Απριλίου ήρχισαν αφικνούμεναι εις ΚΟΝΙΤΣΑΝ αι Μονάδες της 45 Ταξ. τεθείσαι εις την διάθεσιν της Μεραρχίας υπό του Σ. Στρατού.
Κλιμακωμένη όθεν η κίνησις εκάστου Τάγματος από το άλλο κατά μίαν ημέραν ή κατά μια νύκτα, Επομένως κατά το αυτό χρονικόν διάστημα και η άφιξης των εις το πεδίον της μάχης.
Όπως αφικνούντο τα Τάγματα, έτσι ερρίπτοντο και εις τον αγώνα διότι η κατάστασις δεν έπαιρνε αναβολή, όχι 48ώρου και πλέον που θα απαιτεί η συγκέντρωσις της 76 Ταξ/ρχίας, αλλ’ ούτε ώρας.
Υπελειπόμεθα της 76 Ταξ/ρχίας, αλλ’ ούτε ώρας.
Υπελειπόμεθα του εχθρού εις χρόνον ως εκ του πλεονεκτήματος όπερ έσχεν διά της χρησιμοποιήσεως του Αλβανικού εδάφους.
Ήτο όθεν αγών ταχύτητος και ορμής.
Δεν έλλειψεν ο συντονισμός υπό των υφιστάμενων Διοικήσεων, η δε ανάμιξις Μονάδων, μοιραία λόγω της μορφής ήν είχεν προσλάβει ο αγών, δεν ήτο γενική, ούτε τοιαύτη ώστε να έχη επίδρασιν επί του αγώνος.
Ανάμιξις Μονάδων παρουσιάσθη εις τας 75 και 76 Ταξ/ρχίας.
Η μεν 76 είχεν αρχήθεν από του ΑΧΕΛΩΟΥ υπό τας διαταγάς της το 583 της 75 και το τηρεί μέχρι σήμερον.
Η τελευταία δε, επήρε υπο τας διαταγάς της το 611 της 76 Ταξ από της 4ης Απριλίου. Επίσης διετέθη εις την 76 Ταξ διά τας επιχειρήσεις ΠΥΡΓΟΥ και το 572 της 45 Ταξ.
Εις δε την 74 και είτα εις την 77 Ταξ. το 593 Τάγμα.
Ανάμιξης μικροτέρων του Τάγματος Μονάδων δεν εγένετο.
Εν συνόψει:
-Ανωτέρω εκτίθενται τα γεγονότα δι’ έκαστον αναφυέν ζήτημα ευθυνών ως αύτα εξελείχθησαν
-Υπάρχουν ορισμέναι ευθύναι, σφάλματα και παραλείψεις τα οποία είχον την επίδρασιν των επί του αγώνος.
ι. Διά την Μεραρχίαν Ο Διοικητής του Σώματος Στρατού ο οποίος έζησε, παρακολούθησεν εκ του συνέγγυς από της πρώτης στιγμής και ετόνωσε τον αγώνα της, δύναται να εκτιμήση.
Παρέχονται άλλως τε εν αντιγράφω άπασαι αι διαταγαί της Μεραρχίας.
ιι. Διά τας Ταξιαρχίας της Μεραρχίας. Ουδεμία ευθύνη, αλλ’ ούτε και παράληψις ή σφάλμα. Ευρέθησαν επί τόπου από της πρώτης στιγμής οι Ταξίαρχοι, διεξάγουν τον αγώνα εν τω πλαισίω των διαταγών της Μεραρχίας και με πρωτοβουλία ήτις αρμόζει εις ανωτέρους ηγήτορες. Εάν αποδοθή ευθύνη διά τι ζήτημα εις τινά εξ αυτών, αύτη επίπιπτει εξ ολοκλήρου εις Μεραρχίαν διότι τας διαταγάς της εξετελούν, γραπτάς ή προφορικάς.
ιιι. Διά τας Ταξιαρχίας ενισχύσεως:
α. Ταξιαρχία Μ.Ο.Κ. Μόνον έπαινοι χρειάζονται
β. 45 Ταξιαρχία. Δεν εδοκιμάσθη. Μόνον το εν Τάγμα της εισήλθεν εις τον αγώνα, υπό την 76 Ταξ/ρχίαν.
γ. 77 Ταξιαρχία. Εβράδυνεν να εισέλθη εις τον αγώνα. Τούτο αποδοτέον εις την κατάστασιν, ως μοι ανέφερε ο Ταξίαρχος, των τμημάτων της, ήτις, από απόψεως κοπώσεως είναι χειρότερα των τμημάτων της ημετέρας 76 Ταξιαρχίας, και εις τας διαταγάς ας είχεν να εκκαθαρίση την περιοχή ΕΠΤΑΧΩΡΙΟΥ.
Άμα τη εισόδω του εις το πεδίον της μάχης, ο Ταξίαρχος αύτος, έδειξε την ενεργητικότητα του και την δραστηριότητά του.
δ. 37 Ταξιαρχία: Πρέπει να διερευνηθή η δράσις του Ταξίαρχου διότι, ενώ ετάχθη τακτικώς υπό τας διαταγάς της Μεραρχίας, ούτος απευθύνετο εις την Ι Μεραρχίαν αν θα έπρεπε να εκτελέση ή όχι τας διαταγάς μου.
ιυ. Τάγματα: 593 Τ της 53 Ταξ/ρχίας. Δεν γνωρίζω την προγενεστέραν δράσιν του Διοικητού του, αλλ’ ούτε και του Τάγματος εν τω συνόλω του. Εκ της μέχρι τούδε διαγωγής του νομίζω ότι δεν υπάρχει χειρότερον Τάγμα εις τον Στρατόν μας.
Χωρίς να χρησιμοποιήση την σπουδήν προς το πεδίον της μάχης, εάν κανονικώς εξετέλει τας κινήσεις του και είχεν και το ελάχιστο αίσθημα αλληλεγγύης δεν θα εχάνετο το ΚΑΝΤΖΙΚΟ.
Εάν απλώς ετήρει την επαφήν μετέπειτα εις τον υψ. 1526 αντί να αναστραφή και εξαρθρωθή με τους πρώτους ολίγους πυροβολισμούς των συμμοριτών, δεν θα υφίστατο ζήτημα 1700 και γενικότερον αιχμής των συμμοριτών νοτίως ΣΑΡΑΝΤΑΠΟΡΟΥ. (Δια το ζήτημα τούτο εμυνήθη ο Διοικητής του Τάγματος υπό του διοικητού της 74 Ταξ.)
Εάν τέλος εδίκνυε την ελάχιστη μαχητικότητα όταν διά πρώτην φοράν την 12 του μηνός κατελήφθη το 1642 και δεν εγκατέλειπε την θέσιν του, η υπόθεσις της αιχμής των συμμοριτών νοτίως ΣΑΡΑΝΤΑΠΟΡΟΥ προς 1700 θα είχε λήξει κατά εξ ημέρας νωρίτερον
(Διά το ζήτημα τούτο ο Διοικητής της 77 Ταξ. εφόνευσεν ιδιοχείρως δύο στρατιώτας κι ετέρους οκτώ έστειλεν συνοδεία εις την Μεραρχίαν διά το Στρατοδικείο).
Διοίκησις και διλοχία 584 Τ. ΑΣΗΜΟΧΩΡΙΟΥ:
Εκ καταθέσεων Αξ/κων και οπλιτών της Διλοχίας ταύτης φαίνεται ότι από της μεσημβρίας της πρώτης ημέρας, ότε η προσβολή της Διλοχίας εγενικεύθη εξ όλων των κατευθύνσεων ο Ταγ/ρχης έχασε την ψυχραιμίαν του. Διακόπτει αποτόμως την επαφήν με την Ταξ/ρχιαν προτιθέμενος να συμπτυχθή.
Αυτό ήτο το σφάλμα του, άλλως θα ελάμβανε οδηγίας από την Ταξιαρχίαν που να κατευθυνθή και πως θα συνδεθή μετά των αποσπασμάτων συνδέσμου της Ταξιαρχίας.
Εξιλεώθη διά το σφάλμα του τούτο αυτοκτονήσας.
105 και 612 Τάγματα. Τα Τάγματα είναι καλά. Το απέδειξαν εις την εξάλιψιν της αιχμής νοτίως ΣΑΡΑΝΤΑΠΟΡΟΥ (612) και κατά την αντεπίθεσιν προς ΘΕΟΤΟΚΟΝ (105) της 18ης.
Οι αρχικοί Διοικηταί των, Αντ/ρχης ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ και Ταγμ/ρχης ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ, έδειξαν αδράνειαν και διστακτικότητα άμα τη εισόδω των εις το πεδίον μάχης. Τους αφηρέθη η Διοίκησις αμέσως (όρα σχετικά σήματα)